سازه‌های ناساز کنار باستانی‌‌ترین پُل اصفهان

سال‌هاست که پس‌زمینه‌ی کهن‌ترین پل اصفهان با سازه‌های ناهمگون نمایشگاه‌ بین‌المللی مخدوش شده است. با فراهم شدن امکان جابه‌جایی این نمایشگاه، اکنون زمزمه‌هایی برای دگرگونی کاربری آن به گوش می‌رسد که به پافشاری کارشناسان باید این پل تاریخی را از بند این تاسیسات رهانید.
به گزارش امرداد، گفته می‌شود تاسیساتی که سال‌ها در پس‌زمینه‌ی پل شهرستان خودنمایی می‌کنند به دلیل ایجاد نمایشگاهی برای ایتالیایی‌ها برپا شد. این تاسیسات در سال‌های پس از آن به مکانی برای برگزاری نمایشگاه‌های استان اصفهان تبدیل شد.
اکنون با گذشت سال‌ها نمایشگاه بین‌المللی اصفهان قرار است به گستره‌ی «روشن دشت» برده شود. در این میان زمزمه‌هایی از دگرگون کردن کاربری این تاسیسات شنیده می‌شود. برای نمونه، سازه‌های برجای مانده تبدیل به جایی برای کارهای شرکت‌های نوپا یا استارتاپ‌ها شود. رویدادی در ادامه رویدادهای دیگری که روزی با ایجاد نمایشگاه ایتالیایی‌ها در اصفهان رخ داد و  ادامه پیدا کرد و اکنون گویا این داستان هیچ پایانی ندارد و پل تاریخی شهرستان قرار است برای همیشه جایی باشد برای عرصه‌هایی که هیچ هم‌خوانی‌ای با هویت آن ندارند؛ چمبره‌ای از روی ناآگاهی در حریم کهن‌ترین پل اصفهان با پیشینه‌ی ساسانی که گویا حسابی جا خوش کرده و مسوولان هم نیم‌نگاهی از دریچه‌ی میراث فرهنگی به آن ندارند.
همچنین در پنجشنبه‌ی گذشته روابط عمومی اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان گفت‌و‌گویی از فریدون الهیاری، مدیرکل این اداره منتشر کرد که در آن با اشاره به جابه‌جایی نمایشگاه بین‌المللی اصفهان، تاسیسات برجای مانده را فرصت خوبی برای بخش گردشگری دانسته است. اللهیاری گفته است که با راه‌اندازی نمایشگاه جدید، تاسیسات قدیمی این نمایشگاه در کنار زاینده‌رود و این پل تاریخی بدون استفاده مانده است و با توجه به خواست اعضا شورای اسلامی شهر اصفهان و شهرداری از آمادگی لازم در راستای تبدیل این مجموعه بزرگ به یک محور گردشگری برخوردار هستند.
اما همه‌ی این‌ها در حالی است که کنش‌گران میراث فرهنگی بر این باورند که باید باستانی‌ترین پل اصفهان را از تاسیسات ناهمگونی که روزی این پل را درچمبره‌ی خود گرفته‌اند رهانید، فرصتی که به گفته‌ی آن‌ها باید سرپرستان میراث فرهنگی برای زدودن آلودگی دیداری (بصری) در پس‌زمینه‌ی پل شهرستان ارزشمند بدانند.

گرفتار در کمند سازه‌های ناهمگون
پل شهرستان کهن‌ترین پل روی زاینده‌رود است. جایی در کنار تنها تپه‌ی تاریخی شهر، یعنی تپه اشرف که همین چند زمان پیش شاهد دستاوردهای درخور توجهی درباره‌ی پیشنه و تاریخ اصفهان و فلات مرکزی ایران بود. این پل سال‌ها در کمند سازه‌های ناهمگونی بوده که گرچه موقتی بوده‌اند اما به نام نمایشگاه بین‌المللی اصفهان جا خوش کرده‌اند و اکنون که این نمایشگاه آهنگ رفتن دارد، این سازه‌ها به تصمیم مسوولان، قصد بار بستن از این تاریخی‌ترین مکان شهر را ندارند.
اینکه چگونه در همه‌ی این سال‌ها ساختارهایی ناهمگون با یک اثر با پیشینه و پایه‌های ساسانی توانسته بر گُرده شهرستان و در حریم این پل جا خوش کند و اکنون در این فرصت فراهم شده، قرار نیست سفره‌اش جمع شود، جای شگفتی است؛ رویدادی که به سخن کارشناسان سزاوار پس‌زمینه‌ی کهن‌ترین پل اصفهان نیست که به چنین وضعیتی از نظر کالبدی و منظر دچار باشد.

ضرورت رفع آلودگی دیداری پل شهرستان 
کارشناسان و کنش‌گران میراث فرهنگی باور دارند اکنون که اگر قرار است نمایشگاه بین‌المللی اصفهان جابهجا شود باید از دگرگونی عملکرد این سازه‌های زشت و بی‌ریخت جلوگیری و نسبت به جابه‌جایی آن‌ها و بازکردن فضا و رفع آلودگی بصری پل شهرستان اقدام شود. فرصتی که این بار باید از آن برای نمایش یکی از کهن‌ترین و زیباترین پل‌های اصفهان بهره گرفت؛ چه آنکه در همه‌ی سال‌های گذشته پل شهرستان در خدمت نمایشگاه بین‌المللی اصفهان و در پیرامون آن جای داشته است.
محمدرضا قانعی، از کنشگران میراث فرهنگی اصفهان، از سابقه‌ی پیشینه‌هایی گفت که منظر و پس‌زمینه‌ی پل شهرستان را در کمند خود گرفتار کردند. او ادامه داد: «این بدعت در کنار پل شهرستان متعاقب نمایشگاهی ایجاد شد که ایتالیایی‌ها می‌خواستند برگزار کنند و برگزار هم شد. آن‌ها در انتهای پل شهرستان در سمت جنوب، سازه‌ی چادری سبکی و در اندازه‌های متناسب برای آن نمایشگاه و به صورت موقت ساختند و اما این آغاز ماجرایی بود که بعدها این مکان تبدیل به نمایشگاه اصفهان شد».
به گفته قانعی این سازه‌ی پارچه‌ای، آغازی شد برای آغاز ساخت سازه‌های ناجور و بزرگ در حریم پل تاریخی شهرستان و به سخن وی این‌گونه شد که این مکان را در پس‌زمینه‌ی پل با سازه‌های ناهمگون اشغال کردند؛ رویدادی در خدمت منافع اقتصادی و ناخجسته برای یکی از کهن‌ترین شناسنامه‌های شهر.
از دیدگاه قانعی آنچه اندیشه‌برانگیز است این است که سخن از میراث و حریم بناهای ارزشمند می‌زنند اما در عمل به حریم باستانی‌ترین منطقه‌ی اصفهان، یعنی جی و پل شهرستان، توجهی نمی‌شود.
چنین منظری سزاوار پل شهرستان نیست 
قانعی در دنباله افزود: «پس از سالیان، نمایشگاه بین‌المللی اصفهان جای دایمی پیدا کرده است؛ حالا  قصد دارند سازه‌های کنار پل شهرستان را تغییر کاربری بدهند. این پل ردپا و حلقه‌ی بزرگی از  تاریخ ماست، ولی اینگونه در حقش بی‌لطفی می‌شود. من درخواستم از همه‌ی دغدغه‌مندان میراث فرهنگی این است که حالا که این فرصت به وجود آمده و نمایشگاه اصفهان از کنار این پل تاریخی رفته است این سازه‌ها جابه‌جا شوند».
قانعی از اینکه چرا انجمن‌ها و حتا افراد دغدغه‌مند میراث فرهنگی تاکنون در برابر آنچه در حریم کهن‌ترین پل اصفهان رخ داده است واکنشی نداشته‌اند، شگفت‌زده است و گفت: «شاید این بی‌واکنشی ناشی از دور بودن پل شهرستان از نظرهاست. اما به هر حال اگر یکی از اندازه‌گیری‌ها قدمت اثر باشد این پل ارزشمندترین اثری است که در این منطقه داریم و نقش اساسی هم داشته است چرا که تنها راه دسترسی به اصفهان به جنوب کشور بوده است».
این معمار افزود: «جابه‌جا کردن سازه‌هایی مثل سوله یا کره‌ای که در این مکان درست کردند و همه هم سازه‌های سبکی هستند، خیلی راحت است و خسارتی به هیچ کس نمی‌زند. ولی از آن‌سو یکی از بهترین و ارزشمندترین آثار تاریخی شهر اصفهان از بند چنین سازه‌هایی رها می‌شود و تازه خودش را نشان می‌دهد». پلی که به سخن قانعی لابه‌لای سازه‌های نمایشگاه و سازه‌های ناجور گم شده حالا باید آزادسازی و بیشتر زیبایی‌ها و معماری‌اش از وصله‌های ناجور آشکار شود.
این کنش‌گر میراث فرهنگی باور دارد که باید پل شهرستان را رفع آلودگی دیداری کنند و آن را در جایگاه اصلی خود نشان بدهند. وی یادآور شد: «این منطقه‌ قدیمی‌ترین هسته‌ی مسکونی اصفهان است و به‌تازگی  هم با کاوش‌های باستان‌شناسی آثاری از جمله بانوی اشکانی کشف شد و این نشان می‌دهد که ما در خصوص کدام منطقه اصفهان صحبت می‌کنیم و چقدر ارزشمند است».

بی‌مهری در باره‌ی تاریخی‌ترین پل اصفهان
علیرضا جعفری‌زند، باستان‌شناس و کسی که در سال‌های گذشته سرپرست هیات باستان‌شناسی تپه اشرف در کنار پل شهرستان بوده است، گفت: «پل شهرستان تنها پلی است که می‌توانیم برای آن تاریخچه‌ی هزارساله تعیین کنیم. این  پل پایه‌های دوره‌ی ساسانی را دارد و مدت‌ها مورد استفاده قرار گرفته ولی طبیعی است که به دلایل قدمت و در طول تاریخ مرمت و بازسازی شده است».
وی افزود: «برپایه‌ی شواهد پل شهرستان در سده‌ی چهارم یعنی دوران آل‌بویه  تجدید عمارت شد و برای همین، سازه‌ی معماری روی این پل به طور کامل با نمونه‌ی موجود در صفه‌ی صاحب و شبستان‌های مجاور آن در مسجد جامع اصفهان که هیات ایتالیایی در اکتشافات دهه 60 میلادی به نمونه‌های دوره‌ی آل‌بویه دست یافتند، مشابهت دارد».
جعفری‌زند یادآور شد: «پل شهرستان را با این شکل و شمایل نگه‌داشته ایم اما متاسفانه مورد بی‌مهری قرار گرفته به خصوص وقتی ما فکر می‌کنیم تپه اشرف بخشی از  پیکره‌ی این مجموعه بوده است».

جای نمایشگاه تبدیل به موزه‌ی تپه‌ی تاریخی اشرف شود
این باستان‌شناس با وجود جابه‌جایی نمایشگاه اصفهان باور دارد که می‌توان از این محل به عنوان موزه‌ی تپه اشرف استفاده کرد و در آن ساختاری متناسب با پل تاریخی شهرستان و تپه اشرف و در راستای سایت موزه‌ای که قرار است از پل شهرستان تا تپه اشرف قرار گیرد، بهره گرفت.
به‌گفته‌ی جعفری‌زند، مجموعه آثار تپه اشرف افزون‌بر یافته‌های کاوش فصل هفتم نشان داد که بخش بسیاری از این آثار زیر فضای سبز و خیابان مشتاق دوم جای دارد و این پیوستگی میان پل شهرستان و تپه اشرف وجود دارد. وی گفت: «در اصفهان میدان عتیق را با رویکرد سلجوقی، میدان نقش جهان را با رویکرد صفوی داریم و محل تپه اشرف و پل شهرستان نیز مجموعه‌ای خواهد بود از دوران پیش از اسلام  تا قرن 12 قمری و بنابراین مکان سازه‌های نمایشگاه اصفهان باید بخشی از این پیکره باشد».
استان اصفهان به عنوان قطب گردشگری کشور دارای 107 شهر و یک‌هزار و 934 روستاست؛ بیش از 22 هزار بنا و اثر تاریخی در این استان شناسایی شده و یکهزار و 850 مورد آن به ثبت ملی و چهار اثر آن به نام‌های میدان امام (نقش جهان)، کاخ چهلستون، باغ فین کاشان و مسجد جامع به ثبت جهانی رسیده است.